Llaeth Llundain!

Ar un adeg, roedd 700 o laethdai yn Llundain ac mae cysylltiad Cymru â diwydiant llaeth y ddinas yn mynd yn ôl sawl canrif.

Ar droad y 19^eg ganrif, roedd miloedd o wartheg godro’n cael eu cadw mewn ardaloedd cymharol wledig ar gyrion canol Llundain, fel Islington.

Yno, roedd porfa bwysig i borthmyn a ffermwyr o Gymru ar eu ffordd i werthu cig eidion a llaeth ffres ym Marchnad Smithfield.

Chwaraeodd cymuned Gymreig Llundain ran amlwg yn y diwydiant cig a chynhyrchu a dosbarthu llaeth.

Teithiodd nifer o ferched Cymru i'r ardal i odro'r gwartheg mewn cytiau a byddai'r llaeth yn cael ei gludo i'r ddinas ddwywaith y dydd.

Yn ôl un adroddiad o'r cyfnod, roedd y llaeth yn cael ei gludo o'r beudai mewn piseri tun mawr gan "ferched Cymreig cryf" cyn i'r llaeth gael ei werthu ar strydoedd y ddinas.

Roedden nhw'n arfer cario rhwng 100 a 130 pwys ar eu cefnau am ddwy neu dair milltir y dydd ac erbyn canol dydd roedden nhw'n dychwelyd i'r beudai am fwy o laeth.

Eu tâl am waith mor flinedig oedd brecwast a naw swllt yr wythnos.

Mor ddiweddar â 50 mlynedd yn ôl roedd mwy na 500 o laethdai Cymreig yn Llundain. Ond gwerthu'r busnes i gwmnïau llaeth mawr a dychwelyd i Gymru fu hanes nifer fawr o'r teuluoedd oedd yn berchen arnyn nhw.