Enillodd Gerallt Lloyd Owen gadair Eisteddfod yr Urdd yn Aberystwyth, 1969 am gasgliad o gerddi o'r enw 'Cerddi'r Cywilydd'. Thema'r cerddi oedd y cywilydd yr oedd y bardd yn ei deimlo oherwydd bod y Cymry wedi gwirioni bod tywysog o Sais yn mynd i gael ei arwisgo'n dywysog Cymru yng Nghaernarfon.
Mae nifer o'r cerddi'n cyfeirio at Lywelyn ein Llyw Olaf, ac am ei farwolaeth yng Nghilmeri yn 1282.
Dyma ddetholiad o'r gerdd enwog 'Fy ngwlad' sy'n sôn am Arwisgiad 1969:
Wylit, wylit, Lywelyn,
Wylit waed pe gwelit hyn.
Ein calon gan estron ŵr,
Ein coron gan goncwerwr,
A gwerin o ffafrgarwyr
Llariaidd eu gwên lle'r oedd gwŷr.
Fe rown wên i'r Frenhiniaeth,
Nid gwerin nad gwerin gaeth.
Byddwn daeog ddiogel
A dedwydd iawn, doed a ddêl,
Heb wraidd na chadwynau bro,
Heb ofal ond bihafio.
Fy ngwlad, fy ngwlad, cei fy nghledd
Yn wridog dros d'anrhydedd.
O gallwn, gallwn golli
Y gwaed hwn o'th blegid di.
Cymraeg | Disgrifiad | Saesneg |
---|---|---|
cywilydd | gwarth | shame |
cyfeirio at | sôn am | to refer to |
detholiad | darn wedi’i ddethol/dewis | extract |
wylit | baset/byddet ti’n wylo/llefain | you would weep |
pe gwelit | petaet ti’n gweld | if you were to see |
estron | tramor | foreign |
concwerwr | rhywun sydd wedi ein concro | conqueror |
gwerin (b) | pobl gyffredin | common people |
ffafrgarwyr | pobl sy’n hoffi cael ffafrau | people who like to be favoured |
llariaidd | addfwyn, neis | gentle |
taeog | yn fodlon ymddwyn fel gwas | servile |
dedwydd | hapus | happy |
doed a ddêl | beth bynnag a ddaw | beth bynnag a ddaw |
gwraidd | un ‘gwreiddyn’ | root |
cadwynau bro | pethau sy’n ein clymu wrth ein hardal | an area’s chains |
an area’s chains | cleddyf | sword |
gwridog | coch | rosy/red |
anrhydedd (b) | bri, parch, clod | honour |
o’th blegid di | o’th achos di | because of you |