- Mae 23 tywysog Cymru wedi bod. Dau Gymro, a'r 21 arall yn Saeson.
- Tywysog cyntaf Cymru gyfan oeddLlywelyn ap Gruffudd(Llywelyn ein Llyw Olaf) yn 1267.
- Cafodd Llywelyn ei ladd gan fyddin y Brenin Edward 1 o Loegr. Digwyddodd hyn yng Nghilmeri yn 1282.
- Wedyn, daeth brawd Llywelyn,Dafydd ap Gruffudd, yn dywysog Cymru. Cafodd ei ddienyddio gan Edward I yn 1283, ar ôl bod yn dywysog am flwyddyn.
- Erbyn 1301, roedd y Brenin Edward I o Loegr wedi concro Cymru. Penderfynodd roi teitl tywysog Cymru i'w fab, yTywysog Edward. Roedd Edward I yn ceisio cael y Cymry i fod yn deyrngar i goron Lloegr.
- Cafodd 19 o'r tywysogion o Loegr eu harwisgo yn Lloegr. Ond yn 1911 a 1969, digwyddodd yr arwisgo yng nghastell Caernarfon.
- Y Tywysog Charles (mab hynaf y Frenhines Elizabeth) sydd â'r teitl heddiw. Cafodd ei arwisgo yng nghastell Caernarfon yn 1969. Mae ganddo gartref ym Myddfai, ger Llanymddyfri yn sir Gaerfyrddin.
Arwyddlun Tywysog Cymru - Tair pluen
Beth yw'r arwyddlun?
- Tair pluen estrys mewn coron fechan
Beth yw'r arwyddair?
- 'Ich dien'. (Rwyf yn rhoi gwasanaeth - yn Almaeneg)
Ers pryd mae'n cael ei ddefnyddio?
- Ers y 16eg ganrif. Roedd y tair pluen gyntaf yn edrych ychydig yn wahanol
Pwy sy'n defnyddio'r tair pluen?
- Undeb Rygbi Cymru
- Milwyr y Gatrawd Frenhinol Gymreig(Royal Welsh Regiment)
- Cefn y darn dwy geiniog (rhwng 1971 a 2008)
Geirfa
| Cymraeg | Disgrifiad | Saesneg |
|---|---|---|
| dienyddio | lladd | to execute |
| arwisgo | rhoi dillad a phŵer tywysog i rywun | to invest |
| teyrngar | ffyddlon (teyrn = brenin + câr (caru | loyal |
| arwyddlun | llun sy’n arwydd o rywbeth | emblem |
| estrys | aderyn mawr | ostrich |
| arwyddair | geiriau sy’n arwydd o rywbeth | motto |
Tasgau
Tasg 1
Ydych chi'n cofio hanes Tywysog Cymru yn dda? Profwch eich hun yma.
Tasg 2
Mae llawer o Gymry yn erbyn y teitl
Tasg 3
Beth am greu arwyddlun newydd, mwy modern, yn lle’r tair pluen? Beth fyddech chi’n ei gynnwys ynddo? Cofiwch gynnwys arwyddair Cymraeg hefyd.
Tasg 4
Beth am ymarfer y treigliad meddal?
