Sgwrs Radio
| Cyflwynydd: | Helô, a chroeso i’r rhifyn arbennig hwn o’r rhaglen wyddonol ‘I’r Gofod’. Fy ngwestai arbennig heddiw yw’r arbenigwr ar y gofod, Deiniol Gwyndaf, un fu’n gweithio am bum mlynedd i gwmni NASA. Croeso, Deiniol. |
| Deiniol: | Diolch yn fawr iawn. |
| Cyflwynydd: | Nawr, efallai nad ydych chi, wrandawyr, fel finnau’n sylweddoli hynny’n iawn, ond mae pob un ohonon ni’n byw ein bywyd yn oes y gofod. Ydy hynny’n wir, Deiniol? |
| Deiniol: | Wel, ydy. Er efallai nad ydyn ni’n mynd ar wyliau i’r lleuad eto, mae ein bywyd o ddydd i ddydd yn mynd i ddibynnu mwy a mwy ar y gofod – yn enwedig ar dechnoleg lloerennau. Mae llawer iawn o bethau yn ein byd ni heddiw’n dibynnu ar loerennau sydd wedi eu creu gan ddyn. |
| Cyflwynydd: | Fedrwch chi roi enghreifftiau penodol o hynny i ni, Deiniol? |
| Deiniol: | Wel, wrth gwrs. Mae’r enghreifftiau’n ddiddiwedd, ond fe allwn ni sôn yn benodol am bethau fel ein system deledu, y teclynnau yn ein ceir sy’n dangos y ffordd i ni, ein systemau ffôn a chyfathrebu, systemau ysbïo ac offer y byd milwrol.
Ond efallai nad yw pawb yn sylweddoli fod eu ffônau symudol, y we, peiriannau arian, y farchnad stoc, heb sôn am lawer o ffermydd, y gwasanaethau brys a’r Grid Cenedlaethol i gyd yn dibynnu ar loerennau yn y gofod. Mae’r lloerennau yma’n anfon gwybodaeth i bob rhan o’r byd ac yn helpu pawb gyda’u gwaith a’u bywyd bob dydd. |
| Cyflwynydd: | Hawyr bach! Mae’r lloerennau yma’n rheoli ein byd ni’n llwyr, felly? |
| Deiniol: | Ydyn, wir. |
| Cyflwynydd: | Ond beth fyddai’n digwydd petai pob lloeren yn stopio gweithio ac yn disgyn o’r awyr? |
| Deiniol: |
O diar! Trychineb! Byddai’n ddiwedd y byd! Nawr, dw i ddim yn siŵr os yw’r gwrandawyr wedi gweld y ffilm ffug-wyddonol Gravity? Wel, fe all y ffilm hon roi syniad o’r ateb i ni. Mae’r ffilm yn adrodd hanes dau ofodwr sy’n methu dod nôl i’r Ddaear o’r gofod am fod sbwriel o’r gofod wedi niweidio’u llong ofod. Ar hyn o bryd, mae pob math o sbwriel yn hofran o gwmpas y lle yn y gofod – degau o filoedd o ddarnau yn cynnwys sgriws, ffleciau o baent ac hyd yn oed maneg gofodwr – a hynny ar gyflymder o hyd at 17,000 o filltiroedd yr awr. Gallai unrhyw un o’r rhain achosi difrod ofnadwy wrth daro yn erbyn rhywbeth arall. |
| Cyflwynydd: |
Mae’r gofod yn lle peryglus felly? |
| Deiniol: |
Wel, ydy. Mae’n gallu bod. Dychmygwch, felly, petai dwy loeren yn taro yn erbyn ei gilydd. Gallai’r lloerennau hynny dorri’n ddarnau, a’r darnau hynny wedyn yn taro’n erbyn lloerennau eraill. Dyna beth fyddai … trychineb! Gallai llawer o systemau cyfathrebu’r byd gael eu heffeithio – hyd yn oed y lloerennau sy’n uchel iawn yn yr awyr, fel rhai BSkyB a’r BBC. |
| Cyflwynydd: |
Byddai’r byd ar stop felly? |
| Deiniol: | Heb os. Dychmygwch ein defnydd ni o GPS, er enghraifft. System lloeren GPS yw’r hyn sy’n rhoi data i ni ar gyfer satnavs. Gall lloerennau ddangos yn union ble ry’n ni yn y byd ar unhryw adeg o’r dydd. Maen nhw’n gallu arbed llawer o amser i bawb yn eu bywyd bob dydd wrth ddangos y ffordd orau i fynd o un lle i’r llall. Mae’r lloerennau yma wedi helpu’r gwasanaethau brys yn arbennig ac yn bendant wedi achub bywyd llawer iawn o bobl. |
| Cyflwynydd: | Sut fyddai pethau heb system lloeren GPS ’te, Deiniol? |
| Deiniol: |
Heb system lloeren GPS, byddai awyrennau’n disgyn o’r awyr. Maen nhw wedi helpu i dorri i lawr ar y nifer o ddamweiniau awyrennau sy’n digwydd ac wedi helpu i ddod o hyd i unrhyw awyren sy’n cael damwain neu’n mynd ar goll. |
| Cyflwynydd: |
Beth arall all GPS ei wneud i’n helpu ni? |
| Deiniol: |
Wel, mae system lloeren GPS yn helpu byd ffermio hefyd. Gall satnav helpu ffermwyr i yrru eu tractorau pan mae’r tywydd yn niwlog neu’n stormus, neu yn ystod oriau’r nos. Gall lluniau lloeren hefyd ddangos i ffermwyr sut mae eu cnydau’n tyfu a ble mae sychder a llifogydd ar y tir. Mae lloerennau yn gallu dangos hefyd ble mae pethau wedi eu cuddio o dan y ddaear – trysorau, hen adeiladau a hyd yn oed cyrff pobl sydd wedi eu llofruddio. |
| Cyflwynydd: |
Diddorol iawn, wir, Deiniol. Diolch o galon i chi am ddod i mewn i’r stiwdio heddiw. Dw i’n siŵr ein bod ni i gyd wedi dysgu llawer am loerennau heddiw. Felly, tan y tro nesaf, diolch am wrando a llygaid tua’r gofod, bawb! |
Geirfa
| Cymraeg | Disgrifiad | Saesneg |
|---|---|---|
| technoleg | y peiriannau electronig sy'n helpu pethau i weithio | technology |
| cyfathrebu | y ffordd o gysylltu â phobl | communication |
| milwrol | yn perthyn i'r fyddin, yr awyrlu, y llynges ac ati | military |
| y farchnad stoc | lle i brynu a gwerthu arian, stociau ac ati | the stock exchange |
| y gwasanaethau brys | yr heddlu, y frigâd dân, y gwasanaeth ambiwlans ac ati | the emergency services |
| y Grid Cenedlaethol | y system sy'n cario trydan o gwmpas Prydain | The National Grid |
| difrod | niwed | damage |
| sychder | dim digon o law yn disgyn ar dir | drought |
