Dwynwen yw nawddsant cariadon Cymru, a byddwn yn dathlu ei gŵyl ar 25 Ionawr. Roedd hi'n un o ferched y brenin Brychan yn y bumed neu'r chweched ganrif.
Mae un stori'n sôn ei bod hi wedi cerdded ar draws Môr Iwerddon am fod arni ofn Maelgwn Gwynedd.
Y stori enwocaf amdani yw ei bod wedi cwympo mewn cariad â Maelon Dafodrill. Dyweddïon nhw, ond torrodd Maelon y dyweddïad a thorri calon Dwynwen ar yr un pryd. Cosbodd Duw Maelon drwy ei rewi.
Wedyn, rhoddodd Duw dri dymuniad i Dwynwen, a dymunodd hi:
1) fod Maelon yn cael ei ddadrewi;
2) ei bod hi'n cael gwrando ar weddïau unrhyw un oedd yn glaf o gariad; ac
3) ei bod hi'n cael byw fel lleian ar ei phen ei hun ar Ynys Llanddwyn.
Mae ffynnon Santes Dwynwen ar Ynys Llanddwyn ac roedd pobl yn credu eu bod nhw'n cael eu hiacháu yno.
Ym myd yr adar, y gwryw sy'n gwneud yr ymdrech i gyd!
Mae sawl enghraifft ym myd yr adar lle:
- mae gan y ceiliog blu llachar
- mae'r ceiliog yn dawnsio i ddenu'r iâr
- mae'r ceiliog adeiladu nyth mawr i greu argraff ar yr iâr
- mae'r ceiliog yn curo ei adenydd neu'n clecian ei big i wneud sŵn mawr.
- Mae'r ceiliog yn rhoi anrheg (e.e. Glas y Dorlan yn rhoi pysgodyn) i'r iâr
Bydd yr iâr yn dewis y ceiliog sydd:
- â'r plu mwyaf llachar
- sy'n dawnsio orau
- sy'n adeiladu'r nyth mwyaf
- sy'n gwneud y sŵn mwyaf
- sy'n rhoi'r pysgodyn mwyaf iddi
Glas y Dorlan
Geirfa
| Cymraeg | Disgrifiad | Saesneg |
|---|---|---|
| esgyrn | mwy nag un asgwrn | bones |
| nawddsant | sant arbennig i rywbeth | patron saint |
| dyweddïo | addo priodi | to become engaged |
| dyweddïad | addewid priodi | engagement |
| dadrewi | troi’n ôl o fod wedi rhewi | defrost |
| gweddïau | mwy nag un weddi | prayers |
| yn glaf o gariad | mewn poen achos cariad | lovesick |
| lleian | un o grŵp o ferched sy’n byw bywyd yn addoli Duw yng nghwmni ei gilydd | nun |
| iacháu | gwneud yn iach | to cure |
| gwryw | y dyn | male |
| benyw | y ferch | female |
| creu argraff | gwneud i rywun arall feddwl eich bod yn dda | to create an impression |
Tasgau
TASG 1
Dyma gyfle i chi wneud ychydig o ysgrifennu creadigol.
TASG 2
Pa mor gyfarwydd ydych chi â straeon serch? Ddigon da i ysgrifennu un eich hun?
TASG 3
Yn ‘Cariad ym myd yr adar’, pam mae hi’n bwysig fod yr iâr yn dewis y ceiliog sy’n creu’r argraff fwyaf?
TASG 4
Ymchwiliwch i ‘gariad ym myd yr anifeiliaid’ – e.e. crocodeil afon Nil, brogaod, corynnod/pryfed cop. Sut mae’r enghreifftiau hyn yn debyg i gariad ym myd yr adar?
